Ανάγνωση σε 2,5′
Γιατί ξεσπούμε σε ανθρώπους που δεν μάς φταίνε;
Σύμφωνα με τη φροϋδική ψυχολογία, η θεωρία μετατόπισης, όπως λέγεται, είναι μία ασυνείδητη διαδικασία που χρησιμεύει στο να μάς ανακουφίζει από το άγχος και άλλου είδους εντάσεις.
Είναι με άλλα λόγια ένας μηχανισμός άμυνας που ενεργοποιούμε υποσυνείδητα προκειμένου να αισθανθούμε καλύτερα και να προστατεύσουμε την ψυχική μας υγεία. Τί γίνεται όμως με τους γύρω μας;
Ας δούμε ένα παράδειγμα:
Δουλεύοντας σε ένα μεσιτικό γραφείο, η Τίνα δυσκολευόταν να πιάσει τους στόχους που της είχαν θέσει. Εκτός αυτού, έπρεπε να αντιμετωπίζει καθημερινά ένα αυστηρό αφεντικό. Καθημερινά, το αφεντικό της την εξέπληττε, κάνοντας τη ζωή της στο γραφείο ανυπόφορη. Καθώς ο θυμός προς το αφεντικό της συσσωρευόταν, εν αγνοία της ξέσπασε στον μπάρμαν αργότερα το ίδιο βράδυ.
Ο μπάρμαν πήγε στο σπίτι του με κακή διάθεση επειδή η πελάτισσά του, που ήταν και θαμώνας στο κατάστημα, τού φώναξε χωρίς λόγο. Βλέποντας τον σωρό των άπλυτων πιάτων, φώναξε στην κοπέλα του, η οποία ήταν απασχολημένη με τη δουλειά της.
Μην μπορώντας να προετοιμαστεί κατάλληλα για την επόμενη μέρα, η κοπέλα του, φώναξε σε έναν μαθητή στο σχολείο που δούλευε ο οποίος ξέχασε να φέρει την εργασία του.
Ο προβληματισμένος μαθητής πήγε στο σπίτι του και ξέσπασε στον μπαμπά του που άργησε να γυρίσει από τη δουλειά.
Και έτσι η μετατόπιση συνεχίζεται και λειτουργεί κυκλικά. Τείνουμε δηλαδή να μεταθέτουμε τον θυμό μας σε ένα πρόσωπο που αποτελεί ασφαλέστερο υποκατάστατο για εμάς, αντί να τον κατευθύνουμε προς το άτομο που ευθύνεται για αυτόν.
Από αυτό το παράδειγμα, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι κάθε φορά που το κάνουμε σε κάποιον άλλο, η επίδραση της ενέργειάς μας δεν μένει εκεί, αλλά μεταφέρεται από τον έναν στον άλλο.
Η μετατόπιση είναι ένα κοινό φαινόμενο και οι επιπτώσεις της είναι διαχειρίσιμες στις περισσότερες των περιπτώσεων. Αλλά οι ακραίες μορφές της μετατώπισης μπορεί να είναι επικίνδυνες σε σημείο που η συμπεριφορά μας θα πρέπει να αξιολογηθεί σοβαρά από ειδικό.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ψυχολόγοι δουλεύουν με μεθόδους για τον έλεγχο των συναισθημάτων, και βοηθούν με αυτό τον τρόπο τους συμβουλευόμενους να ξεπεραστεί η κατάσταση.
Ποιά είναι η χρησιμότητα της μετατόπισης;
Η μετατόπιση είναι μία χρήσιμη συνήθεια από τη σκοπιά της ψυχολογικής μας υγείας. Η ανακούφιση του άγχους είναι πολύ σημαντική για την ψυχική αλλά και την γενικότερη υγεία μας. Παρόλα αυτά, δεν παύει να είναι ένας μηχανισμός άμυνας με περιορισμένη ισχύ.
Όπως όλοι οι μηχανισμοί άμυνας που επιστρατεύουμε για να είμαστε πιο ήρεμοι, έτσι και η μετατόπιση, το να ξεσπάμε δηλαδή σε άλλους ανθρώπους ή καταστάσεις, λειτουργεί πρόσκαιρα, όχι μόνιμα. Δεν μπορούμε δηλαδή να το κάνουμε συνέχεια, χωρίς αυτό να έχει επιπτώσεις στην ίδια τη ζωή μας κάποια στιγμή. Συχνά, τα ασφαλέστερα υποκατάστατα είναι οι άνθρωποι που αγαπούμε πιο πολύ, οι δικοί μας άνθρωποι.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε την μετατόπιση καλύτερα
Το να ξεσπάμε σε κάποιον άλλο είναι κάτι που όλοι κάνουμε, λιγότερο ή περισσότερο. Θεωρείται ανθρώπινο, και χάρη στην επιστήμη, ξέρουμε και γιατί το κάνουμε. Δεν είναι όμως σωστό για τον αποδέκτη του θυμού μας που δεν φταίει σε τίποτα. Τί μπορούμε να κάνουμε λοιπόν:
- Να αναγνωρίζουμε πότε το κάνουμε και γιατί το κάνουμε.
- Να το αποφεύγουμε όταν κρίνουμε ότι μπορούμε.
- Όταν η ένταση περάσει, να ζητούμε πάντα συγγνώμη από το άτομο που πιθανώς αδικήσαμε προκειμένου να αποκατασταθεί η σχέση μας.
- Να αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα στην ρίζα του – να προσπαθούμε δηλαδή να αντιμεπωπίζουμε την αιτία του θυμού μας εξωτερικεύοντας τα συναισθήματά μας στο άτομο που μάς προκάλεσε την ένταση, με ειλικρίνια και εποικοδομητική συζήτηση (όχι απαραίτητα με θυμό).
- Να υιοθετούμε στην καθημερινή μας ζωή δραστηριότητες που συμβάλλουν στη μείωση του άγχους, όπως η τακτική άσκηση και ο διαλογισμός. Αυτές θα μάς βοηθήσουν να έχουμε καλύτερο έλεγχο των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς μας.
- Να έχουμε ευσυνειδησία και σεβασμό για τα συναισθήματα των άλλων.
Παραπομπές
Communicationtheory.org – ‘Displacement Effect Theory.’ Web.
